Xu thế mua bán, sáp nhập (M&A): DN chuộng tìm kiếm nguồn vốn bên ngoài

(DNNN) – Ngày 12/3, tại TP. Hồ Chí Minh, diễn ra hội thảo ngành hàng tiêu dùng – phân phối với chủ đề “Xu hướng M&A và chiến lược kêu gọi đầu tư bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam”. Hội thảo do Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao phối hợp với Câu lạc bộ Doanh nghiệp dẫn đầu (LBC) tổ chức.

Theo thống kê của Viện Mua bán sáp nhập và liên minh (IMAA), kể từ năm 1996 đến hết năm 2022, có khoảng 6.550 thương vụ mua bán sáp nhập (M&A) tại Việt Nam, trong đó nổi bật là ba nhóm các nhà đầu tư: Thái Lan, Hàn Quốc và Nhật Bản.Trong khi 3 năm trước đây các nhà đầu tư nội vượt trội trong thị trường M&A thì trong năm 2023, top 5 thương vụ đều thuộc về nhà đầu tư ngoại.

Tổng giá trị giao dịch M&A trong 10 tháng đầu năm 2023 là 4,4 tỷ USD với hơn 260 thương vụ, trong đó 80% giá trị giao dịch từ các ngành y tế, tài chính, và bất động sản. Giá trị trung bình các thương vụ là 54,5 triệu USD. Nếu như từ năm 2016-2022, “cuộc chơi” M&A chủ yếu là các DN, nhà đầu tư đến từ Thái Lan và Hàn Quốc thì từ năm 2023 đến nay, một đợt sóng M&A mới đang hình thành do các nhà đầu tư Nhật Bản dẫn dắt với các thương vụ nổi bật như Ngân hàng Sumitomo Mitsui Banking Corporation (SMBC) chi 1,45 tỷ USD mua 15% cổ phần tại VPBank.

Ngoài ra còn phải kể đến các thương vụ: Tập đoàn Nhật Bản Sojitz thông qua Sojitz Asia Pte.Ltd. và Công ty TNHH Sojitz Việt Nam mua lại toàn bộ công ty phân phối thực phẩm lớn nhất Việt Nam là Công ty cổ phần Đại Tân Việt (New Viet Dairy). Sojitz cũng đầu tư vào Vinamilk (500 triệu USD), chuỗi cửa hàng Ministop của Aeon Mall.

“Đồng yen giảm giá 5 năm gần đây là động lực lớn cho các công ty Nhật mang tiền đi đầu tư nước ngoài, trong đó Việt Nam là lựa chọn an toàn”. Theo số liệu của KPMG Việt Nam, tính tới cuối tháng 10/2023, nhà đầu tư Nhật dẫn đầu thị trường M&A khi rót 1,6 tỷ USD vào Việt Nam.

Luật sư Đào Tiến Phong, người điều hành Công ty tư vấn InvestPush, cho biết giới đầu tư Trung Quốc cũng đang quan tâm tới mua bán sáp nhập ở Việt Nam.

Theo nhận định của TS Nguyễn Tuấn Anh (Đại học RMIT Việt Nam), trong năm 2024 các thị trường M&A sẽ tiếp tục sôi động, bởi vì các nhà đầu tư sẽ nhắm tới những doanh nghiệp có chiến lược đầu tư sản phẩm ổn định và lâu dài trong các ngành nông nghiệp và thực phẩm. Nhà đầu tư cũng muốn chốt thương vụ trong lĩnh vực có thể tận dụng được mức định giá rẻ như: bất động sản, xây dựng. Ngoài ra, sự tích cực và sôi động trên thị trường còn đến từ nguyên nhân nội tại của các doanh nghiệp nội địa, khi nguồn vốn trong nước bị thắt chặt, nhiều doanh nghiệp đang buộc phải tái cấu trúc, bán bớt tài sản, kêu gọi đầu tư để giải quyết sức ép về tài chính.

Tuy nhiên, để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, nhất là những nhà đầu tư có chiến lược đầu tư dài hạn TS Nguyễn Tuấn Anh cho rằng, môi trường chính sách ở Việt Nam phải thuận lợi hơn nữa cho hoạt động thoái vốn. Bởi khi rót tiền vào, nhà đầu tư cân nhắc phải lấy ra được. Một yếu tố khác là phải làm sao để tạo điều kiện rút ngắn thời gian hoàn tất thương vụ.

Về phía doanh nghiệp, không phải người bán “muốn bán”, người mua sẵn sàng chi tiền là có thể mua-bán ngay được. “Xu thế lớn về ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) sẽ ngày càng tăng cao hơn sẽ là yếu tố chính yếu thúc đẩy các thương vụ M&A trong tương lai” – TS Nguyễn Tuấn Anh nói.

Cũng tại hội thảo bà Phạm Chi Lan – chuyên gia cao cấp, cho rằng, tìm kiếm nguồn vốn ở bên ngoài là xu hướng lớn của các doanh nghiệp Việt Nam. Bởi vì hiện nay nguồn vốn trong nước cũng có nhưng đắt đỏ, chi phí vốn cao so với các nước xung quanh chưa kể đến nước phát triển. Thậm chí, có thể vốn có sẵn nhưng làm cách nào để huy động và phân bổ nguồn vốn đến doanh nghiệp, có tiếp cận được thì vẫn rất khó khăn. Mặt khác, bên cạnh nguồn vốn thì các doanh nghiệp còn tìm kiếm các yếu tố khác khi mời gọi các nhà đầu tư nước ngoài qua các thương vụ M&A đó là: công nghệ, kỹ năng, quản trị, thị trường, tận dụng các FTA mà Việt Nam đã ký kết.

“Tìm kiếm các nhà đầu tư mới, tìm kiếm các nhà đầu tư từ bên ngoài là điều mà các doanh nghiệp Việt Nam đang cần, nhưng cái cần hơn là chính sách vĩ mô phải tốt để doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận với nguồn vốn bên ngoài và giúp nâng cao vị thế của doanh nghiệp Việt trong quá trình M&A. Do đó, Việt Nam cần khuôn khổ chính sách vĩ mô để giúp các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn bên ngoài, cũng như trong nước một cách thuận lợi hơn nữa.

Ông Đào Tiến Phong, Giám đốc điều hành hãng luật Investpush, cho biết, DN Việt khi có kế hoạch M&A nên có cơ cấu cổ phần hóa trước để thuận tiện về mặt pháp lý và tránh rủi ro về thuế khi M&A. Ngoài ra, các DN còn phải đặc biệt chú ý đến chiến lược “chống pha loãng” để tránh bị thâu tóm toàn công ty, nếu chỉ định bán một phần.

Theo ông Phong, bên cạnh các nhà đầu tư Nhật Bản, hiện nay, nhiều nhà đầu tư thuộc các nước như Singapore, Mỹ và Trung Quốc cũng đang rất quan tâm đến việc góp vốn hoặc M&A với các DN Việt tiềm năng. Để không mất thời gian trong việc xây dựng nhà máy sản xuất và đáp ứng các điều kiện về môi trường và phòng cháy chữa cháy, nhiều nhà đầu tư ưa thích hoạt động M&A hơn đầu tư trực tiếp. Đặc biệt, với những DN Việt đang hoạt động và có đơn hàng xuất khẩu đi Mỹ hay châu Âu.

Công Thành